Szczodraki. Tradycyjne wypieki na Gody i Trzech Króli

 

6 stycznia w tradycji chrześcijańskiej przypada święto Trzech Króli, za których symbolicznie uważa się Kacpra, Melchiora i Baltazara . Dzień ten oznacza zakończenie 12-dniowego okresu Godów – czasu między wigilią Bożego Narodzenia, a Świętem Trzech Króli.
W czasie Godów świętowano, ucztowano, nikt nie pracował. W ten sposób obłaskawiano bóstwa rodzinne i domowe oraz bóstwa urodzaju, po to, by zapewnić sobie dobrobyt w całym nowym roku. Gody otwierały bowiem rok obrzędowy. Zjadano i darowano wówczas rozmaite produkty niosące podwójną symbolikę: powiązane ze środowiskiem bóstw, czyli lasami i wodami -sfera sacrum i powiązane ze środowiskiem człowieka i ziemią przez niego ujarzmioną – środowiskiem oswojonym przypisanym do sfery profanum. Sfera profanum związana jest szczególnie ze zjawiskiem Szczodrego Daru, czyli wypiekami. Pieczywo miało od wieków magiczną moc. Darowanie pieczywa oznaczało więc życzenie urodzaju i eliminacji groźby głodu.
Jednym z podstawowych wypieków Godowych były Szczodraki, które podawano już w Święto Godowe, czyli pierwszy wieczór Godów – wigilię 24 XII, a wcześniej w wigilię 21 XII – szczególnie dzieciom, jako istotom uznawanym za nie w pełni społeczne, będące jedną nogą w zaświatach, podobnie jak osoby starsze. Szczodraki były gestem szczodrości  i wróżyły szczęście, dobrobyt, zdrowie. Miały one kształt zwierząt lub ludzi, a także serc, gwiazd, krzyżyków.
Według badaczy postaciowe kształty Szczodraków są echem ofiar składanych bóstwom w zamierzchłej przeszłości.  Później Szczodraki miały kształt podkowy, precelka, rogala, okrągłej lub podłużnej bułeczki. Przygotowywano je z najlepszej mąki, czasem nadziewano – kapustą kiszoną lub serem. Zależnie od regionu pieczono je na Wigilię, na Nowy Rok lub na Trzech Króli – jednym słowem na dzień, kiedy spodziewano się kolędników. Ponieważ Szczodraki miały swoją symbolikę – pieczono je takie, jaki był miniony rok. Gdy był urodzajny, lepiono duże rogale z białej mąki nadziewane serem, farszem mięsnym lub kapustą z grzybami. Jeśli zaś rok był biedny, bułeczki były malutkie, z mieszanej mąki, często bez nadzienia.

 

 

W moim rodzinnym domu  szczodraki były wypiekane na dzień Trzech Króli na bazie ciasta kruchego lub drożdżowego. Z nadzieniem z kapusty, jabłek i jajek, z grzybami i kapustą, z mięsem i ze słodkim serem. Zwyczajem francuskim do jednego szczodraka zawsze wkładany był migdał – komu się trafi taki szczodrak zostaje królową lub królem dnia! W tym roku podam szczodraki z ciasta kruchego z nadzieniem z kapusty i jabłek z majerankiem. Kto trafi na migdał?!

Kruche szczodraki z kapustą, jabłkami i majerankiem
ciasto
2 szklanki mąki – tortowej i białej orkiszowej bio po połowie
50 g miękkiego masła
50 g gęsiego tłuszczu
2 łyżki kwaśnej śmietany
1 żółtko i 1 jajko
1 łyżeczka soli

nadzienie
500 g białej kapusty
3 kwaśne jabłka
majeranek
2 łyżki klarowanego masła
1/2 szklanki wody
sól i pieprz do smaku
migdał

Mąki przesiewamy do miski, dodajemy masło i gęsi tłuszcz. Siekamy nożem i łączymy tłuszcze z mąką. Dodajemy śmietanę, żółtko, jajko i sól. Szybko zagniatamy elastyczne ciasto. Zawijamy je w folię spożywczą i wkładamy do lodówki na kilka godzin – ja zostawiam je na całą noc.

Kapustę kroimy, przekładamy na sito, płuczemy. Do garnka wkładamy masło, dodajemy kapustę i trochę wody. Dusimy ją aż zmięknie. Jabłka obieramy, ścieramy na tarce i dodajemy do kapusty, doprawiamy solą i pieprzem, dodajemy majeranek, wlewamy wodę i dusimy razem kilka minut. Odstawiamy do przestygnięcia.
Piekarnik nagrzewamy do 200 st. C.
Na blacie podsypanym mąką cienko wałkujemy partiami ciasto, wykrawamy dowolny kształt, nadziewamy kapustą z jabłkami, sklejamy i układamy na blasze wyłożonej papierem do pieczenia. Do jednego szczodraka wkładamy migdał. Smarujemy je mlekiem lub rozkłóconym jajkiem i pieczemy 20 minut. Są pyszne na ciepło i na zimno. Szczodrze częstujemy nimi bliskich i przyjaciół, sąsiadów i kolędników!

Zapraszam też po przepis na francuski deser Trzech Króli – Galette des rois!- klik!

Galette des Rois. Francuski deser na święto Trzech Króli

 

Święto Trzech Króli to dzień, na który czeka się we Francji długo i niecierpliwie. Najbardziej emocjonującym momentem jest to komu trafi się słynna fasola lub ceramiczna figurka i zostanie ukoronowany! To święto celebruje się od XIII wieku, upamiętniając pierwsze pojawienie się Dzieciątka Jezus. Ma jednak ono także pochodzenie niereligijne, znacznie starsze, wywodzi się bowiem z rzymskich uroczystości Saturnalii.
Święto Trzech Króli jest okazją do skosztowania pysznego ciasta, które pochodzi z Walonii. Umieszczano tam w nim prawdziwą fasolę lub kawałek złota – w zależności od zamożności domu.
Ale we Francji z okazji Trzech Króli popularne są dwa ciasta, zależne od regionu. Na północy, włącznie z Paryżem wypieka się galette z masą migdałową, a na południu kraju popularne jest ciasto drożdżowe w kształcie bułek ułożone w koronę z kandyzowanymi owocami lub skórkami cytrusów.
Tradycyjna receptura Galette des Rois składa się z ciasta francuskiego, przepysznie wypełnionego kremem migdałowym. Dla Galette des Rois godnej miana najlepszych ciast, istnieje wiele technik…
Ale najważniejsze są wskazówki prosto z Francji, które sprawią, że nasze ciasto będzie naprawdę pyszne!

1. Użyj właściwych produktów
Galette des rois składa się z kilku składników, które muszą być dobrej jakości. Mąka, masło, migdały, jajka, cukier i rum … zapewnią chrupiące i pyszne ciasto. Aby uzyskać doskonały przepis, wybierz świeże i wysokiej jakości produkty. Będziesz wtedy miała/- miał pewność, że upieczesz smaczny tort, a Twoi goście mogą poprosić cię o kolejny kawałek.

2.Ciasto francuskie musi być bardzo zimne
Zanim zaczniesz przygotowywać Galette des Rois, upewnij się, że Twoje ciasto jest bardzo zimne i ma temperaturę nie niższą, niż około 7 ° C. Umieść go w lodówce na godzinę przed pieczeniem. Krem musi być gotowy, aby można było od razu rozłożyć go na cieście.

3. Używaj masła w temperaturze pokojowej
Aby zrobić krem ​​migdałowy jako dodatek do ciasta, należy użyć miękkiego masła, a nie roztopionego. Krem musi być stały, a nie płynący.

4. Dobrze zlep krawędzie ciasta
Twoje ciasto musi być dobrze zlepione na krawędziach, aby nie otworzyło się podczas pieczenia. Aby to zrobić, zachowaj od 1,5 do 2 centymetrów wolnego brzegu podczas rozkładania kremu migdałowego. Posmaruj brzeg jajkiem, aby dobrze zlepił się z wierzchnią porcją ciasta.

5. Przygotuj sporą ilość kremu migdałowego
Galette musi zawierać wystarczająco dużo wypełnienia, aby zachować jej wyjątkowy smak. Aby mieć pewne punkty odniesienia, należy liczyć od 300 do 500 g nadzienia lub ilość nadzienia o grubości około 1,5 cm.

6. Wybierz ładną fasolkę
Ciasto bez fasoli może przynieść rozczarowanie nie tylko dla dzieci, ale też dla starszych, którzy lubią niespodzianki.

7. Przygotuj ciasto w ostatniej chwili
Galette des Rois powstaje w ostatniej chwili, aby ciasto francuskie pozostało jak najbardziej świeże. Jednak niektórzy przygotowują ciasto wcześniej, umieszczając je w zamrażarce. W każdym razie podstawową rzeczą jest gotowanie i pieczenie krótko przed podaniem.

8. Podawaj ciasto bez podgrzewania
Odgrzewanie ciasta w piecu przed podaniem jest zdecydowanie odradzane. Trzymaj go w temperaturze pokojowej.

9. Wykonaj dekorację
Wykończenie galette jest niezbędne! Twoje ciasto musi być równie piękne jak dobre. Zachęcamy do tworzenia oryginalnych wzorów za pomocą czubka noża. To pierwsze co zobaczą Twoi goście.

10. Pozłocone Galette des Rois
Pozłocenie Galette des Rois nada jej bardziej atrakcyjny wygląd. Użyj żółtka jaja i odrobiny wody, aby posmarować ją przed pieczeniem, a w razie potrzeby powtórz czynność pół godziny po schłodzeniu. Gdy już się zrumieni, włóż z powrotem do lodówki na jedną godzinę, a następnie znowu je podpiecz. Otrzymasz dobrze złocone i lśniące ciasto.

Tymczasem my siadamy do degustacji, zaraz otworzymy szampana. Ciekawe komu dostanie się cały migdał i kto zostanie królem lub królową dzisiejszego dnia!

 

 

Galette des Rois

składniki na ciasto dla 8 osób
1 łyżka ciemnego rumu
100 g zmielonych migdałów
1 całe jajko + 1 żółtko
100 g cukru
100 g masła
2 arkusze ciasta francuskiego z masłem !!!, przycięte w kształt koła. Niestety w Polsce się takiego nie sprzedaje. Trzeba zrobić własne – klik!

przygotowanie
W misce wymieszaj cukier i miękkie masło. Dodaj zmielone migdały i jajko. Wymieszaj. Polej rumem i dobrze wymieszaj.
Rozwiń pierwszy arkusz ciasta francuskiego na papierze pergaminowym umieszczonym na blasze z piekarnika. Rozłóż na środku do około 2 cm od krawędzi krem migdałowy.
Zostawiony 2-centymetrowy brzeg ciasta posmaruj żółtkiem wymieszanym z wodą. Włóż do nadzienia fasolę lub figurkę. ( u nas wkłada się cały migdał). Rozgrzej piekarnik do 170 ° C.
Ułóż drugi arkusz ciasta francuskiego na pierwszym i dokładnie zlep brzegi.Końcówką noża narysuj wzór. Zrób kilka otworów w cieście, aby para gromadząca się w środku mogła swobodnie uchodzić ( zrobiłam cztery otwory po bokach i jeden w środku tarty). Piecz przez około 45 minut. Podawaj z szampanem lub dobrym musującym winem.